Kleykamp

Carnegieplein 4, 2517 KJ, Den Haag

De beeldengroep ‘Het gesprek’ bij de ingang van het NIBC bankkantoor straalt de typisch Haagse sfeer uit van zakelijk overleg. In de ontvangstruimte zien we foto’s en een gedenkboek van de gebombardeerde Koninklijke Kunstzaal Kleykamp.

“Geen vrijheid voor de Staten om goed of kwaad te doen, maar hun daden gemeten naar stipte regels van recht en onrecht – ziedaar wat Grotius geloofde met zijn gehele ziel”
_{– Cornelis van Vollenhoven}

De kunsthandelaars Pieter en Ermina Kleykamp vestigden zich in 1909 in Den Haag. Hun kunstzaal, aanvankelijk aan de Oranjestraat, werd een eersteklas centrum voor kunst en literatuur. De tentoonstellingen varieerden van Vincent van Gogh en de Haagse School tot een wereldberoemde collectie Oost-Aziatische kunst. In 1916 verhuisde Kleykamp naar de statige villa Het Witte Huis. De bovenste verdieping bood ruimte voor het nieuwe Internationaal Intermediair Instituut, in januari 1918 opgericht door de Leidse volkenrechtsgeleerde Cornelis van Vollenhoven (1874-1933), als particuliere informatiedienst voor de bibliotheek van het Vredespaleis.

Als groot bewonderaar van Hugo de Groot bepleitte Van Vollenhoven de afschaffing van agressieoorlogen en inzet van een internationale politiemacht tegen ‘statenmisdaad’. Op zijn eigen vakgebied van het oosters recht bestreed hij ‘de kortzichtige arrogantie van het westerse recht’ in Nederlands-Indië. In plaats daarvan diende men de wijde verscheidenheid van het oosterse en islamitische gewoonterecht (Adat) te respecteren en op te nemen in het internationale rechtsstelsel.

Uiteindelijk viel Kunstzaal Kleykamp zelf ten prooi aan de Duitse agressieoorlog. De villa werd in 1941 gevorderd door de bezetter die hier het Centraal Bevolkingsregister vestigde. De uiterst efficiënte administratie bood een instrument voor de vervolging van Joden en de arrestatie van verzetsstrijders met valse persoonsbewijzen. Op advies van verzetsgroepen werd de villa op 11 april 1944 verwoest in een precisiebombardement door Engelse ‘Mosquito’ vliegtuigen. Het hoge aantal van 61 slachtoffers, voor het overgrote deel gewone burgers, is een oorlogstrauma gebleven in de Haagse geschiedenis.

Tegenwoordig is Van Vollenhovens idee van optreden tegen ‘statenmisdaad’ gedeeltelijk gerealiseerd door het sinds 2002 operationele Coalitie voor het Internationaal Strafhof in Den Haag (Maanweg 174). Dit hof werkt samen met de Verenigde Naties en een wereldwijde coalitie van maatschappelijke organisaties. Een nabijgelegen voorbeeld is het burgerinitiatief ‘Walk of Truth’ (Laan Copes van Cattenburch 62). Hierin zetten kunstenaars zich in voor bescherming van cultuurschatten tegen oorlog en misdaad, en voor een grensoverschrijdende vredescultuur.