Bertha von Suttner

Op de grens tussen de internationale zone en volksbuurten vinden we vroege initiatieven voor vredesvorming met inbegrip van een vredesmuseum. Het Bertha von Suttner gebouw biedt nu een onderkomen voor vredes- en mensenrechtenorganisaties.

“Vrede kan niet bereikt worden door geweld, maar alleen verworven door begrip.”
_{– Albert Einstein}

De Laan van Meerdervoort markeert een traditionele sociale scheidslijn tussen villawijken (‘het zand’) en volksbuurten (‘het veen’). Het nabijgelegen Vredespaleis inspireerde hier verschillende initiatieven van vredesvorming voor een breder publiek. Na de Eerste Wereldoorlog maakten vredesbewegingen veel gebruik van visuele middelen, zoals afbeeldingen van de verschrikkingen van gifgas en grafische schema’s van het nieuwe vredesstelsel van de Volkenbond.

In 1927 richtte de pacifistische predikant Johannes Hugenholtz (1888-1973) een Vredeskamer op. In 1930 werd deze gevestigd op nr. 89 met een tentoonstelling, bibliotheek en boekhandel. Met medewerking van een coalitie van vredesgroepen (Nationale Vredesactie) ontwierp hij een internationaal Vredeshuis op nr. 19, met een permanent oorlogs- en vredesmuseum. Dit plan kreeg ook de steun van Albert Einstein, die in 1932 buitengewoon hoogleraar was aan de Universiteit van Leiden. Einstein eiste dat het project mede gedragen zou worden door War Resisters International, Women’s International League for Peace and Freedom en International Fellowship of Reconciliation. “Het slechtste dat wij pacifisten kunnen doen is de militaristen het schouwspel bieden van onenigheid.”

Maar na de machtsovername van Hitler in Duitsland in 1933 raakte deze beweging verdeeld over het principe van dienstweigering. Einstein nam als Joods-Duitse banneling in de VS zelf afstand van deze antimilitaristische eis. In 1934 opende het Vredeshuis als een landelijk centrum van vredesvorming en debat. Bekende sprekers waren bijvoorbeeld Jacob ter Meulen, directeur van de bibliotheek van het Vredespaleis en kenner van de geschiedenis van de vredesbeweging, en Otto Neurath, verbannen filosoof van de ‘Weense Kring’ en uitvinder van het pictogram. Vanuit het Vredeshuis doorkruiste ook een reizende tentoonstelling het land als Oorlogswaarschuwingsdienst.

Tegenwoordig vormt het Bertha von Suttner gebouw op nr. 70 een nieuw internationaal ‘vredeshuis’ met een breed scala aan vredes- en mensenrechtenorganisaties, waaronder het International Network of Museums for Peace. Hier blijft de verbeeldingskracht van Hugenholtz een bron van inspiratie voor de bevordering van een vredescultuur met vernieuwende visuele middelen.